Neden Bilgi Sistemleri?

İşletme koşullarının değişiminde etkili olan faktörleri sıralayabilmek

İşletmeler açısından son yirmi yıla kadar bilgi kendi başına önemli bir varlık olarak gözükmemektedir. İşletmeler gerekli olan bilgileri yüz yüze görüşmelerle, çalışanların becerisiyle ya da ikinci elden elde ederek bununla yetinmektedir. Ancak, küreselleşmeyle birlikte bilginin ve buna bağlı bilgi sistemlerinin yayılması ve gelişmesiyle birlikte işletmelerin her bölümünde bilgiye olan gereksinim artmaktadır. Günümüzde bilgi sistemleri işletmelerde yaygınlaşarak kullanılmaktadır. Bilgi sistemlerini kullanmayan işletmeler, ne gelişme gösterebilirler ne de değişime ve gelişime ayak uydurabilirler.

İşletme koşullarının değişiminde dünyada meydana gelen dört önemli değişim etkili olmuştur. Birinci değişim, etkin bir şekilde ortaya çıkan küresel ekonomi; ikinci değişim, endüstri ekonomisi ve toplumundan bilgi toplumuna geçiş; üçüncü değişim, işletmelerin örgüt yapısında ve yönetim şeklindeki değişim; dördüncü ve son değişim de dijital işletmelerin ortaya çıkışıdır (Laudon ve Laudon, 2002, s. 4).

 

İşletme koşullarının değişiminde dünyada meydana gelen hangi değişiklikler etkili olmuştur?

Küresel Ekonomilerin Ortaya Çıkışı

Gelişmiş ülke ekonomilerinin ihracat ve ithalata düşen payı giderek artmaktadır. ABD, Japonya ve Almanya’da üretilen mal ve hizmetlerin yüzde 25′ten fazlası dış ticaretle ilgilidir. Bugün ve gelecekte işletmelerin başarısı küresel hareket edebilme yeteneklerine bağlıdır.

Dünyadaki endüstri ekonomilerinin küreselleşmesi, işletmeler açısından bilginin değerini artırmakta ve yeni fırsatlar yaratmaktadır. Bugün, işletmelerin küresel ölçekte ticari ve yönetim işlevlerini yerine getirmeleri için gerekli olan iletişim ve analitik gücü bilgi sistemleri sağlamaktadır. Çok uzak bölgelerdeki ortak işletmelerin kontrolü, dağıtım işletmeleri ve tedarikçilerle iletişim, değişik ülke koşullarında 24 saat çalışma, yerel ve uluslararası rapor gereksiniminin karşılanması gibi hizmetler, güçlü bir bilgi sisteminin varlığını gerektirir.

Ayrıca, küreselleşme ve bilgi teknolojisi yerel işletmeler için yeni tehditler oluşturmaktadır. Küresel iletişim ve işletme sistemi sayesinde müşteriler, 24 saat dünya pazarlarından alışveriş yapabilmekte, güvenilir fiyat ve kalite bilgilerini elde edebilmektedir. Bu durum, rekabeti artırarak, işletmeleri, açık ve korunmasız dünya pazarlarında çalışmaya zorlamaktadır. Uluslararası pazarlarda etkili ve karlı olmak için işletmeler güçlü bir bilgi ve iletişim sistemine sahip olmalıdır.

Endüstri Toplumundan Bilgi Toplumuna Geçiş

ABD, Japonya ve Almanya gibi endüstrileri gelişmiş ülkeler, endüstri ekonomisinden bilgiye dayalı hizmet ekonomisine geçiş yaparken, üretimlerini de işgücünün ucuz olduğu ülkelere kaydırmaktadır. Bilgiye dayalı ekonomilerde bilgi, refah ve zenginlik yaratmada en önemli parçadır (Zwass, 1992, s. 50).

Bilgi ve iletişim devrimi 20. yüzyılın ikinci yarısından sonra başlamış ve yavaş yavaş hızlanarak günümüze kadar gelmiştir. Dünyadaki gelişmiş ülkeler incelendiği zaman tarım ve endüstri kollarında çalışanların sayısının, ofislerde çalışan beyaz yakalılardan daha az olduğu görülmektedir. Bu işler temelde, bilgiyle çalışmayı, bilgiyi dağıtmayı ya da yeni bilgiler yaratmayı kapsamaktadır.

Geleneksel ürünlerin üretiminde bilgi kullanımı yoğunlaşarak artmaktadır. Bu eğilim otomobil sektöründe hem tasarım hem de üretimin bilgi yoğun teknolojilerine bağlı olmasından da anlaşılmaktadır. Son 15 yıl içinde otomobil üreticileri, insan gücüyle çalışanların sayısını azaltarak bilgisayar uzmanı, mühendis ve tasarımcı işe almaktadır. Yeni bilgi yoğun işletmeler ortaya çıkmakta ve bunlar sadece bilginin üretilmesi, işlenmesi ya da dağıtımıyla ilgilenmektedir. Kredi kartı, uluslararası rezervasyon sistemi gibi bilgiye dayalı ürün ve hizmetler bilgi ve iletişim teknolojisine bağlıdır. Tüm sektörlerde, bilgi ve teknoloji işletmeler için kritik ve stratejik değerlerdir. İşletme içinde bilgi akışının en iyilenmesi ve işletme bilgi kaynaklarının çoğaltılmasında yönetime yardımcı olmak için bilgi sistemlerine gereksinim duyulmaktadır. Çalışanların verimliliği onlara hizmet eden sistemin kalitesine bağlı olduğu için bilgi teknolojisi hakkında işletme kararları da işletmenin gelişimi ve ayakta kalabilmesi için çok önemlidir.

İşletme Örgüt Yapısı ve Yönetimi

Geleneksel işletmeler hiyerarşik ve merkezidir. Üretim belirli standart kalıplar içinde yapılmaktadır. Yeni tarz işletmeler de hiyerarşik ve merkezidir. İşletme içi ve dışı elde edilen bilgiler ışığında müşteri istek ve gereksinimlerini karşılayacak üretim yapılmaktadır. Geleneksel işletmelerin aksine, yeni tarz işletmeler hedeflerini daha çok çalışanın katılımıyla belirlemekte, koşullardaki değişimlere göre hedefler anında güncellenmekte, müşteriler çok iyi tanımlanmakta, çalışanların koordinasyonu üst düzeyde olmakta ve işletme uzmanlık ile bilgiyi birleştirerek en uygun adımları atmaktadır. Pazarda başarılı olmak isteyen işletmeler için izlenmesi gereken yol budur ve bu yolun izlenmesi de bilgi teknolojisi olmadan olası değildir. Bilgi teknolojisi işletmelerde değişime neden olmakta ve işletmeler için çalışanların bilgi düzeyi, eğitimi ve karar verme becerisi geçmişe göre daha fazla önem kazanmaktadır.

Dijital İşletmelerin Ortaya Çıkışı

1990′ların ortasından itibaren işletmelerin bilgi teknolojilerini yoğun kullanmasına bağlı olarak yeniden örgüt tasarımının önem kazanmasıyla birlikte, endüstri toplumunda yeni bir olgu ortaya çıkmıştır: tam dijital işletme. Dijital işletme birçok yönden tanımlanabilir. Müşteriler, tedarikçiler ve çalışanlarla ilgili önemli tüm iş ilişkilerini dijital olarak sağlayan ve arabuluculuk yapan işletmeye dijital işletme denir. Temel işletme süreçleri, tüm işletmeyi kapsayan ya da birçok işletmeyi birbirine bağlayan dijital ağlar üzerinden gerçekleştirilmektedir. İşletme süreçleri, sözü edilen ürün ya da hizmet sunmak için işlerin organize edilmesi, koordinasyonun yapılması ve odaklanmasıdır. Dijital bir işletmede işletme kararlarını destekleyen herhangi bir bilgi istenilen zamanda hemen bulunur. Dijital işletmelerin duyarlılığı ve çevreye tepkisi klasik işletmelerden çok daha hızlı olduğu için kriz zamanlarında kendilerini korumaları çok daha kolaydır. Dijital işletmeler küresel organizasyon ve yönetim için olağanüstü fırsatlar sunar. İşletmenin dijital olarak işlerinin sadeleşip kolaylaşması, karlılığı ve işletmeyi rakipleri karşısında rekabeti bakımından üst düzeye getirir. Dijital işletmeleri klasik işletmelerden ayıran en önemli özelliklerden birisi de organizasyon ve yönetim için bilgi teknolojisine olan bağlılıkları ve güvenleridir. Dijital işletme yöneticileri için bilgi teknolojisi sadece başarma gücü vermez, aynı zamanda işletmenin temeli ve en önemli yönetim aracıdır.

Günümüzde çok az işletme tam anlamıyla dijital olmaktadır. Klasik işletmeden dijital işletmeye dönüşüm; görüş, beceri ve sabır gerektirir. Yöneticiler, işletmelerin karşılaşacağı zorlukları bilmeli, bu zorlukları aşarken kullanacakları teknolojiyi tanımalı, teknolojinin avantajlarından faydalanmak için işletmelerini, işletme faaliyetlerini organize etmeli ve istenilen değişiklikleri yapabilmeleri için yönetim metotları ve politikaları yaratmalıdırlar.