Bilgisayarın Yapısı

Bilgisayarlar tarihsel süreç içersinde ne kadar gelişmiş olurlarsa olsunlar temel yapılarında daha doğrusu bilgisayarı oluşturan temel bileşenlerinde kavramsal olarak bir değişiklik yoktur. Bir bilgisayarın iki temel bileşeni vardır. Bunlardan birincisi donanım (hardware) diğeri ise yazılımdır (software).

Donanım Yapısı

Bilgisayarın donanım yapısının da 3 temel bileşeni vardır. Bunlar; Girdi Birimleri, Merkezi İşlem Birimi ve Çıktı Birimleri.

Bilgisayarların temel yapısını oluşturan bu bileşenler ile ilgili olarak gerek daha önceki dönemlerde aldığınız derslerden gerekse her gün karşılaştığınız görsel ve basılı yayınlardan ayrıntılı bilgiler aldınız. Bu ünitede sizlere YBS’leri açısından başka bir yaklaşımla inceleyeceğiz.

Bilginin yönetim bilgi sistemine girmesi işlenmesi ve çıktı olarak dış ortama veya ilgililere iletilmesi karar vericilerin kararlarının sağlıklı olmaları açısından son derece önemlidir.

Girdi Birimleri

Bilgisayarların girdi birimlerinden en çok kullanılan birimleri kısaca konumuz açısından inceleyelim.

Ekran, Klavye ve Fare

Tarihsel süreç içerinde en çok kullanılan giriş birimlerinden birisidir. Teknik olarak yaklaşık olarak renkli televizyonun geçirdiği aşamaları geçirmiştir. İlk önceleri tek renk olan ekranlar günümüzde farklı boyutlarda ve renkli olarak kullanılmaktadır.

YBS açısından bilginin doğduğu yerde manyetik ortamlara yani bilgisayar ortamına aktarılması çok önemlidir. Bilginin doğduğu yerde kayda alınması bilginin kısa sürede sağlıklı olarak saklanması anlamına gelir. Bu nedenle bu giriş birimleri genellikle bilginin doğduğu yerlere konularak bilginin doğru olarak kayıt altına alınmasını sağlanır. Özellikle çevrim içi bilgi girişlerinde ekranlar önem kazanır. Örnek vermemiz gerekirse bir bankanın YBS’ne müşteri girişleri müşteri bankonun önünde iken hemen girilir.

Ayrıca ekranın teknik olduğu kadar estetik açısından ‘hoşa giden’ bir yapıda olması kullanıcıların bu giriş birimlerini daha sıcaklıkla kullanmasına bir katkısı olabilir. Ergonomik bir ekran ile kullanımı kolay bir klavye ve fare ile bilgiler daha hızlı ve doğru girilebilir.

Ekranlar bilgisayarların ilk kullanılmaya başlandığı yıllarda sadece giriş yapılabilen bir donanım parçaları idi. Ancak büyük gelişme göstererek artık bir çıkış birimi olarak da kullanılmaktadırlar. Bu yönetim bilgi sistemini kullanacak tüm düzeydeki kullanıcılar için çok büyük kolaylıklar getirmektedir. YBS’nin çıktılarını kullanıcılara en hızlı ve sağlıklı olarak ekranlar aracılığı ile verebilirsiniz. Bulunduğunuz ve çalıştığınız kurum veya işletmelerin kendi içlerinde kurdukları ve kullandıkları Intranet’lerinin en önemli donanım parçalarından birisi ekranlardır.

YBS’e bilgi girişi ve çıktıların ekrandan alınmasına önemli bir noktada ekran görüntülerinin doğru tasarımının yapılmasıdır. Doğru tasarlanmış ekran menüleri bilgi girişi kolaylaştırdığı gibi çıktılarında çok kısa sürede anlaşılmasına ve yorumlanmasına neden olur. Karar verici durumunda bulunan kullanıcılar için bilgiye en kısa sürede doğru olarak erişmek hayati önem taşımaktadır. Ekran tasarımının ve ekranda sunduğunuz bilgiler bu özelliği taşıyor ise kurduğunuz, çalıştığınız YBS gereksinimleri tam karşılıyor demektir.

Bilgi girişinde klavyenizin yapısı hızlı ve sağlıklı giriş için önemlidir. Kurumunuzdaki bütün çalışanlar F klavye kullanmaya alışkın ise sizde tüm klavyeleri Q klavye olarak alırsanız personelinizin yeni klavyeye tam anlamı ile alışıncaya kadar zorluklarla karşılaşabilirsiniz. Yine aynı şekilde kullandığınız fare’nin ergonomik ve fonksiyonel yapısı kullanıcıların rahat çalışabilmesi için önemlidir.

Disket

Disketler bilgisayar dünyasında yani YBS’de de bilgi saklama ve dağıtma açısından en çok kullanılan en ucuz bir Giriş/Çıkış birimidir. Kapasiteleri 1. 4 MB olup tekrar kullanılabilme özellikleri vardır. İçindeki bilgilere doğrudan erişim yaptıkları için hızlı bilgi okur ve yazarlar.

Disketlerin YBS açısından önemi bilgi saklanması ve taşınması açısından büyük kolaylıklar getirdiğini söyledik. Bu gerçekten YBS içinde çalışanların işlerini kolaylaştırmaktadır. Küçük miktarlardaki bilgilerinizi gerek çalışma arkadaşlarınız ile gerekse YBS’nizin içinde paylaşmanız çok kolay ve elverişlidir. Ancak disket kullanırken dikkat edilmesi gereken noktalarda vardır. Bunlardan en önemlisi sağlam disketler ile çalışmaktır. Eğer disketinizde fiziksel bir bozukluk varsa ve sizde farkına varmadan bu diskete bilgi depolarsanız güçlüklerle karşı karşıya kalabilirisiniz. Disketi kullanmadan önce fiziksel olarak sağlam olup olmadığına kontrol etmek önemlidir. Ayrıca disket içindeki bilgi korumak için belirli çevre koşullarına uymanız gerekmektedir. Disketinizi doğrudan güneş ışıklarına ve manyetik ortamlara muhatap etmemeniz gerekmektedir.

YBS’de disketlerinizi kullanıcılar arasında değiştiriyorsanız veya ortak kullanıyorsanız her kullanışınızda disketinizi virüs taramasından geçirmeniz sizin ve kurumunuzun bilgisayarını virüslerden olabildiğince koruyacaktır. Ayrıca disketinizdeki bilgilerinizin silinmesini önlemek istiyorsanız disketinizin arkasındaki çentiği aşağıya çekerek ‘yazma koruma’ durumuna getirmelisiniz.

Bir bilginizi diskete kaydetmek ve saklamak istediğinizde bilginiz disketin alabileceği büyüklükte olmalıdır. Eğer bilgi saklamanız için birden fazla disket kullanacak iseniz disketlere vereceğiniz isim içindeki bilgilere refere edecek bir isim olmalıdır. Muhasebe1, Muhasebe2, Muhasebe3 gibi. Bu yöntem daha sonra aradığınız bilgiye ve dolayısı ile aradığınız diskete sizin kolay ulaşmanızı sağlayacaktır.

Disk

Bilgisayarlarda yine çok kullanılan bir giriş/çıkış birimidir. Disket ile çalışma yöntemleri aynıdır. Yani disklerde doğrudan erişim yaparlar ve silinip tekrar kullanılabilirler. Disklerin en önemli özelliği disketlere göre oldukça fazla bilgi depolama kapasiteleri olmasıdır. Günümüzde standart bir kişisel bilgisayarın bile disk kapasitesi 40 GB’dan başlamaktadır. Yalnız bir disket gibi kolaylıkla taşınamamaktadır. Kişisel bilgisayarlar arasında disk transferi olabilmektedir. Ancak bunun için teknik yardım almak gereklidir.

YBS’mizdeki yığın bilgileri disklerde saklamak bilgiye erişim ve işleme hızı açısından önemlidir. Disk’ler hızlı çalışan donanım parçalarıdır. Bilgilerinizi disklerde dosyalar haline saklarsınız. Bu dosya ismini verirken içindeki bilgiyi tanımlaması disketlerde olduğu gibi size kolaylıklar sağlar. Dosyalar halinde sakladığınız bilgileriniz güvenliğini de sağlamanız gerekmektedir. Eğer bilgisayarınız İnternet ortamına bağlı ise diskiniz tehlikeli saldırılara muhatap olabilir. Onun için dosya paylaşımını çok dikkatli kullanmanız gerekir.

Diskinizdeki bilgilerinizin değişim frekansı yüksek ise ve çok önemli bilgileriniz varsa diskinizin belirli periyotlarla yedeklemesini (backup) yapmalısınız. Ayrıca bilgi değişim oranınız yüksekse en az ayda bir kez diskinizi hata denetimi yaptırmanız yararlı olacaktır. Fiziksel olarak bazı bozukluklara sahip bir disk ile çalışmak ileride bilgi kaybınıza yol açabilir. Diskler, YBS için oldukça önemli ve dikkatli kullanılması gereken bir donanım parçasıdır. Bakımı yapılan bir diskiniz sizin çalışma performansını da arttırır. Ayrıca diskinizin teknik olarak çalışma ilkesi de YBS’nizin bilgi transfer hızına doğrudan etki eder. Büyük sistemlerde yeni disk ilavesi bilgisayar sisteminizi hiç kapatmadan takılabilmelidir. Beklemeye tahammülü olmayan işlemlerde bu özellik çok önemlidir.

Disk kapasitenizin ne olacağını da kestirmeniz gerekir. Bu kestirimi yaparken içinde bulunduğunuz YBS’nin faaliyet alanları bu faaliyet alanlarında ne kadar kayıt tutulduğu ve her bir kaydın ortalama olarak kaç Byte yer tutuğu kestirilmelidir. Ayrıca YBS’nizde kullanacağınız veritabanı sistemleri için rahat çalışabileceğiniz bir disk alanı olmalıdır. Veritabanlarında bilginin ne kadar fiziksel olarak yer tuttuğu kadar en az onun kadar da bir çalışma alanına gereksinim duyulmaktadır. Bu hesaplamalardan ve özelliklerden dolayı YBS’nize kullanacağınız disk kapasitesi aşağı yukarı saptanmış olur.

CD ve Türleri

CD (Compact Disk)ler teknolojinin gelişmesi ile birlikte kullanıcılara büyük miktarlarda bilgi depolama olanağı verirler. Bilgisayarların ilk kullanıldığı yıllarda bilgiler metin ağırlıklı idiler. Tüm bilgiler yazı, rakam gibi metinlerden oluşuyordu. Ama zaman içinde yeni gereksinimler metinlerin yanı sıra resim, grafik, ses ve video görüntülerinin de saklanmasını ve kullanılması gerekliliğini ortaya çıkardı. Bu tür yeni gereksinimler bir ölçüde eski diyebileceğim klasik disk gibi manyetik ortamlar ile çözülemez oldu. Çok daha yüksek kapasiteli manyetik ortamlara olan istem CD’leri gündeme getirdi.

Bir CD’nin ortalama kapasitesi 700 MB civarındadır. Bu büyüklük normal olarak bir sinemada seyrettiğiniz bir filmi alabilecek kapasitedir. Anlaşılabileceği gibi bir CD’ye sesi ve görüntüsü ile birlikte bir film kayıt edilebilmektedir. Bu miktardaki bir bilgiyi standart disklerde saklamak çok ussal değildir.

CD-ROM

Bu tür CD’ler sadece okuma amaçlı kullanılan CD’lerdir. Bir başkası tarafından kayıt yapılmış bilgi okunur. Bir müzik CD-ROM’u veya bir film CD-ROM’u gibi. Kullanıcının bunun üzerinde bir değişiklik yapma yetkisi yoktur. Yani bu CD’lere kayıt yapılmaz.

CD-R veya CD-W

Bu tür CD’ler kullanıcıya bir kez yazma olanağı sağlarlar. Varsayalım sizin veya YBS’nizin değişmeyecek bilgileri var ve bunları uzun süreli saklamak istiyorsanız, işte böyle durumlarda, CD-R’ye (veya CD-W) bir kez olmak üzere kayıt yapabilirsiniz. . Böylece kişisel veya kurumsal bir bilgi kütüphanesi kurarsınız. Çevre koşullarını dikkatli bir şekilde koruduğunuz sürece bu bilgiler kaybolmaz.

Bu tür yedeklemeye yönelik işlemlerinizde CD’lere vereceğiniz isim yine içindeki bilgiyi tanımlar olmasına dikkat etmelisiniz. Ayrıca kayıt yapmak istediğiniz bilgi türleri bir bütünlük göstermelidir. Yine metin ve görüntü ağırlıklı bir bilginiz olduğunuz düşünelim. Bunların hepsini bir CD’ye kayıt edin. Metin kısımlarını bir CD’ye görüntü kısımlarını başka bir CD’ye kayıt etmek daha sonra sizin bilgiye tam olarak erişmenizde sorunlar çıkarabilir.

CD-RW

Bu tür CD’le tekrar yazılıp silinebilir CD’lerdir. Daha önce incelediğimiz disketlere benzerler. Şu anda teknolojik özelliği gereği tüm CD toptan silinip toptan yazılması gereklidir. Ancak bazı yeni gelişmeler ile bu CD’ler tam bir disket gibi kullanabilme özelliğine sahip olacaklardır.

DVD

DVD’ler çalışma ilkeleri olarak CD’lerin benzerleridir. Yalnız kapasiteleri CD’lere göre çok fazladır. Bir CD’nin kapasitesi 700 MB civarında iken bir DVD’nin kapasitesi 17 GB civarında olabilmektedir. Yani bir DVD yaklaşık olarak bir CD’nin 20 katıdır. Şu anda özellikle filmler DVD’ler halinde kullanıcıların hizmetine sunulmaktadır. Büyük bilişim teknolojisi kullanan ve görsel hizmet veren işletmelerde film ve belgesel veritabanları DVD’lerden oluşmaktadır.

Tarayıcı – Kameralar

YBS’nize statik görüntü girmek isteğinizde kullanacağınız donanın tarayıcıdır. Bu görüntü bir resim bir grafik olabilir. YBS’niz içinde gerek giriş işlemlerinde gerekse çıkış işlemlerinizde size hazır olarak gelmiş veya sizin işlemleriniz sonucunda elde ettiğiniz görüntüler tarayıcı yardımı ile kayıt yapılır. Tarayıcılar renkli veya siyah beyaz olabilmektedir. Pek çok türleri vardır. A4 büyüklüğünde tarayıcı olabildiği gibi eliniz ile kullanabileceğiniz tarayıcılarda vardır. Kısaca tarayıcı fotokopi makinesinin bilgisayara uyarlanmış halidir. Kurum içi intranetinizde doküman bilişim sisteminizde oldukça önemli bir yer tutar.

Görüntü girişi yapılabilen başka bir donanım parçası da kameralardır. Eğer siz bilgi sisteminize durağan veya hareketli görüntü girişi yapmak istiyorsanız özellikleri ve boyutları her geçen gün hızla gelişen sayısal kameralar kullanmalısınız. Sayısal kameralar ile istediğiniz konu ve zamanda görüntü alabilirsiniz. Ya bunları anında işleme koyarsınız ya da daha sonra gerekli olduğu zaman incelemek üzere depolarsınız. Özellikle güvenlik sistemlerinin temel girdisi olan bu hareketli ve sesli görüntüler amaçlar çerçevesinde değerlendirilir.

Optik Okuyucular

Bilgi sistemlerine bilgi giriş cihazlarından biridir. Bilgi girişinin yoğun olduğu ortamlarda oldukça kullanışlıdır. Büyük bir alış veriş merkezini düşünün onlarca kasası ve binlerce tür satış yaptığı ürünü olsun. Bunların hepsinin anında işleme girmesi gereklidir. İşte bu durumlarda optik okuyucular kullanılır. Sizlerde büyük alış veriş merkezlerinde bu tür cihazları görmüşsünüzdür. Dikkat etmiş iseniz hem size anında fatura çıkarken aynı anda da stoktan bu ürünler düşülmektedir. İşletmenizin YBS’de stok denetim işlemi için size anında bilgiler gelmektedir.

Optik okuyucuların başka bir kullanım alanı yine yığın miktarda bilgi girişinin yapıldığı yerlerdir. Büyük ölçekli sınavların değerlendirilmesinde veya yine yığın miktarda yapılan anketlerin değerlendirilmesinde olduğu gibi bu tür işlemlerde bilgi girişi olarak optik okuyucular kullanılmaktadır. Sizler sınavlara girmektesiniz. İşte sizlerin girdiğiniz ve işaretlediğiniz sınav kâğıtları optik okuyucular tarafından okunmakta ve değerlendirilmeye hazır hale getirilmektedir.

YBS açısından önemi, optik okuyucular ile bilgiler doğrudan en az insan katkısı olacak şekilde girildiği için içerik ve şekilsel olarak iyi tasarlanmış bir optik okuyucu formundan çok sağlıklı bilgiler elde edebilirsiniz. Bu yöntemle YBS’ne girdiğiniz bilgileri de kendi amaçlarınız doğrultusunda işleyebilirsiniz.

İnternet ve Uydu İletişimi

Günümüz YBS’leri artık bilgisayarsız düşünülemez hale gelmişse ikinci bir temel öğe de İnternet’siz olamayacaklarıdır. Küreselleşmenin olumlu ve olumsuz yönleri ile tartışıladursun hızla ilerlediği dünyada kişiler, kurumlar ve devletler bu değişim ve gelişim rüzgârına ayak uydurmak zorundadırlar. Küreselleşmenin temel taşlarından birisi taraflar arasında bilgi iletişiminin hızlı ve sorunsuz olmasıdır. Bu nedenle İnternet YBS’nize her tür bilgi girişi yapılabilecek bir ortam sunmaktadır. YBS’de anında gerekli olan bilgiye İnternet yardımı ile kısa sürede erişebilirsiniz. Dünyada ki gelişmelere paralel olarak sizde YBS’deki İnternet kullanma yöntemi ile artı ve eksilerini çok iyi tasarlamanız gerekmektedir.

Uydu iletişimi ile dünya küçük bir köy haline gelmiştir. Ulaşılamayan yer ve kimse kalmamıştır. Çağdaş YBS’nizde kullandığınız bilginin acil ve gizli olması veya tüm kullanıcılarınıza sürekli kesintisiz ve hiç bir kısıtlama olmadan bilgi transferi yapmak istiyorsanız uydu iletişimi sizin için olmazsa olmaz bir gerekliliktir. Uydu iletişimi kurarken ve kullanırken fayda/maliyet analizi yapmanız gerekmektedir.

Manyetik Teypler ve Kartuşlar

Gerek manyetik teypler olsun gerekse kartuşlar, çalışma ilkeleri açısından hepimizin evinde bulunan ses kasetlerine benzerler. Nasıl bir ses kasetinde kasetin içinde bir şerit varsa ve ses kayıtları bu şeridin üzerine yazılıyor ise manyetik teyp veya kartuşta da bilgiler içlerinde bulunan şeritlere kayıt edilirler. Her iki donanım parçası da daha çok bilgi yedeklemesinde ve bilgisayar sistemleri arasında bilgi transferinde kullanılmaktadır. Kartuşların depolama kapasiteleri manyetik teyplere göre çok daha büyüktür. Teknolojik gelişme ile kapasiteleri ve hızları büyük değerlere ulaşan kartuşlar manyetik teyplerin yerlerini almaktadırlar.

YBS’nizde sizde bu iki donanım parçasından hangisini kullanacağınıza karar vermelisiniz. Ayrıca YBS’nizin çok önemli bilgilerinizi de yedekleyerek güvenli başka bir yerde saklamalısınız.

Merkezi İşlem Birimi (MİB)

Bilgisayarın donanım yapısının ikinci bölümü merkezi işlem birimidir. Bu birim bilgisayarın işlemlerinin yapıldığı ve bir dış belleğe yazılıncaya kadar saklandığı, bilgisayarınızın tüm birimlerinin denetiminin yapıldığı ve kontrol edildiği birimdir. MİB’nin sahip olduğu bileşenleri de şunlardır:

Aritmetik Mantık Birimi

Bu birimde, YBS’de kullandığınız bilgiler işlenir, işleme sonucunda elde ettiğiniz sonuçlar bir dış ortama yazılıncaya kadar saklanır. MİB’nin zamanı, maliyet açısından oldukça önemlidir. Maliyetin yanı sıra işlemlerin kısa sürede sonuçlandırılması da çok önemlidir. İşlem yükü az olan küçük ölçekli işlemlerde zaman pek dikkati çekmez. Ancak çok sayıda kullanıcısı olan ve karmaşık işlemlere sahip işlemlerde işlem süresi hayati önem taşır. Bu nedenle YBS’niz açısından işlemlerin uzun süre alması kullanıcılarda rahatsızlık yaratır ve sisteminize olan güveni sarsar. Onun için YBS’nizde kullanacağınız aritmetik mantık birimi hızlı işlem yapabilme kapasitesine sahip olmalıdır. Bu hesaplamayı yapmak oldukça teknik bir konu olmakla birlikte bunun hesaplanması gereken bir konu olduğunu bilmeniz gerekmektedir.

Denetim Birimi

MİB’nin ikinci bölümü, denetim birimidir. Bu birim bilgisayar sisteminizin tüm donanım parçalarını sürekli kontrol eder, çalışıp çalışmadıkları hakkında bilgi saklar. YBS’niz de pek çok donanım parçası kullanabilirsiniz. Bu donanım parçalarının hangisinin çalışıp hangisinin çalışmadığı bilgisi işlemleriniz açısından önemlidir. Bunu bir örnek ile açıklayalım. YBS’ninizden bir yazıcıdan çıktı alacaksanız ve o yazıcıda devre dışı kalmış ise çıktı almakta sorunlarla karşılaşırsınız. Ama o yazıcının devre dışı olduğu bilgisine sahip iseniz alternatif bir yazıcı arayabilirsiniz. Bu tip sorunlar bilgisayar ağlarının kullanıldığı intranet’lerde daha büyük sorunlara yol açabilir. Onun için YBS’nizde kullandığınız donanım parçalar hakkında bilgi sahibi olmanız gerekmektedir.

İç Bellek

Bilgisayarınızda o anda işlemek durumunda olduğunuz bilgilerin saklanıp işlendiği kısma iç bellek denir. Bilgisayarınızın teknolojisi ne kadar gelişmiş olursa olsun iç bellek miktarı kısıtlı kalmaktadır. Örnek olarak günümüzde bir kişisel bilgisayarın iç belleği 256 MB iken daha önce incelediğimizi bir diskin kapasitesi 40 GB olabilmektedir. İç belleğinizin büyüklüğü sizin işlem yapma gücünüzü doğrudan etkiler. YBS’de kullanacağınız bilgisayar veya bilgisayarların iç bellek kapasiteleri ve teknolojileri işlemlerinize uygun olmalıdır. Çok hızlı işlem yapmanız gerektiğinde ve bilgi miktarınızda yüksek ise büyük iç belleği tercih etmelisiniz. Eğer YBS’nizde görüntü saklama ve işleme ile ilgili işlemleriniz yoğun olarak yapılıyor ise iç bellek miktarı işlemlerinizi yapacak büyüklükte olmalıdır. Metin ağırlıklı işlemlerde daha az, görüntü işlemlerinde ise daha büyük kapasiteli belleklerinizin olması gerekir.

İç bellek ROM ve RAM bellekten oluşur. Kullanıcılar olarak sizler, bizler iç belleğin RAM kısmını kullanırız. ROM kısmını bilgisayar kendi bilgilerini saklamak için kullanır. Günlük konuşmalarda kullanılan bellek türü RAM bellek büyüklüğünü gösterir.

YBS’lerde bulunan bilgisayarlarda onlarca, yüzlerce hatta binlerce kullanıcı olabilir. Tüm bu kullanıcılarında aynı işlemleri yapacaklarını söyleyemeyiz. Her biri YBS’yi farklı amaçlar için farklı veritabanlarına erişmek ve işlem yapmak için kullanabilir. Tüm bu kullanıcıların gereksinimlerini sorunsuz karşılayabilmek için bilgisayarınızda/bilgisayarlarınızda yeterli bellek olmalıdır. Bellek yetersizliğinden çalışamama alternatif maliyet olarak karşınıza çıkar. Hatta yeni bellek alımındaki maliyetleri bile geçebilir.

Çıktı Birimleri

YBS’lerde pek çok kullanıcı farklı işlemler sonucunda çıktılar elde etmektedir. Bu çıktılar ulaşması gereken yer ve kullanıcılara zamanında tam olarak sunulmalıdır. Günümüzdeki YBS’lerinden çok farklı ortamlarda çıktı istenmektedir. Bu farklı çıktı ortamlarının neler olduklarını görelim.

Ekran, Klavye ve Fare

Daha önceki paragraflarda gördüğümüz gibi ekranlar nasıl bir girdi birimi olarak bilgi girişi yapılabiliyorsa bir çıktı birimi olarak da kullanıcılara çıktı verebilir. YBS açısından ekranlar çıktı birimi olarak çok kullanılırlar. Eğer altyapılarında sorun yoksa ekranlar en hızlı çıktı veren donanım parçalarından birisidir. İyi tasarlanmış bir ekran istenilen bilgileri net bir şekilde kullanıcıya sunabilir. Ekran boyutları ve teknik özellikleri işlem türlerine göre saptanabilir. Eğer küçük bir alanda çalışmak ve ekranda kullanma durumunda iseniz likit ekranları (LCD- Licid Crystal Display) benimsemeniz yerinde olur. Bilginin doğduğu yere ekran koymak bilgi girişi ve doğruluğu açısından sizlere çok büyük olumlu katkılar yaptığını daha önce belirttik. Çıktı birimi olarak da ilgili yerlerde bilgi girişi kadar çıktının da anında alınmasını sağladığı için büyük katkı yapar. Büyük bir depo sorumlusunun kullanabileceği bir ekrandan stok denetim sonuçlarını sürekli gözler. Otomatik olarak yazılım ile halledilebilen stok denetim işlemleri gözle de çıktıların ekrana gelmesi nedeni ile kısa sürede denetlenebilir.

Yazıcılar

YBS’lerinde en çok kullanılan çıktı birimlerinden bir tanesi de yazıcılardır. Bilgisayarların ilk kullanılmaya başlandığı yıllarda tek çıktı birimi yazıcılardı. Bundan dolayı bilgisayarda yaptığınız tüm işlemleri kâğıt üzerine dökmek durumunda idik. Yüzlerce binlerce sayfa çıktı almak durumunda kalınırdı. Yaptığınız bir yanlış en azından kağıt maliyeti olarak sizlere dönerdi. Bu nedenle tüm işlemler çok dikkatli yapılması gerekirdi. O yıllardaki yazıcılar ağır çalışan sık sık arıza yapan ve en çok kullanılan bir donanım parçası idi. YBS’lerde kağıt çıktı almak istediğimizde kullandığımız yazıcıların farklı türleri vardır. Şimdi bunları görelim.

Satır Yazıcılar (Line Printer)

En eski yazıcı çeşididir. Özellikle büyük sistemlerde bulunur. Yığın miktarlarda çıktı alacağımız zaman bu tür yazıcıları kullanırız. Bu tür yazıcıların temel özelliği satırı tek bir darbe ile basmalarıdır. Çıktı satır boyutu 80 karakter veya 132 karakter olabilir. Hızları dakikada basılan satır sayısı ile ölçülür.

YBS’nizin çıktıları gerçekten büyük değerlere ulaşıyor ise sizin kesinlikle bir satır yazıcıya gereksinmeniz vardır. Hatta günde ne kadar satır çıktı alacaksanız, bazen birden fazla satır yazıcıya gereksinmeniz olabilir. YBS uzmanları bu tür hesaplamaları yapmak zorundadırlar. Çünkü satır yazıcı sayınız çıktı alabilmeniz için gerçekten önemlidir. Tek satır yazıcıda çok kuyruk beklenebilir ama 3 adet satır yazıcıda çok gelip boş bekleyebilir. Satır yazıcılar pahalı donanımlar olduğu için hesaplamalar dikkatli yapılmalıdır.

Satır yazıcılar genellikle sistem odalarında bulunur. Sistem odalarında görev yapan sistem işletmenleri satır yazıcıların yönetiminden de sorumludurlar. Onlarında satır yazıcı kullanımı konusunda yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olmaları gereklidir.

Sayfa Yazıcılar

Satır yazıcıların tersine bu tür yazıcılarda sayfa olarak yazarlar. Teknik özellikleri olarak dakikada bastıkları sayfa sayısı ile ölçülürler. Lazer yazıcılar ve mürekkep püskürtmeli yazıcılar en çok kullanılan türleridir. YBS’nizde kaliteli baskı almak istiyorsanız bu tür yazıcılar kullanmak durumundasınızdır.

YBS’nde yazıcılar paylaşılabilir. Kurumlarda artık kendi intranetleri bulunmakta olduğu daha önce belirttik. Her ekranın yanına yazıcı koymak pek akıllıca olmaz. Çünkü her ekran kullananın kağıt üzerine çıktı alacağını söylemek olanaksızdır. Bu nedenle yapılacak bir sistem analizi ile hangi kullanıcıların ve dolayısıyla hangi ekranların yanına yazıcı konacağı saptanabilir. Hatta hangi tür bir yazıcı olacağı da kararlaştırılır. Bir büroda 10 ekranın olduğunu düşünelim eğer bu kullanıcılar yazıcıyı az kullanıyorlar ise hepsinin ulaşabileceği ve paylaşabileceği bir yazıcı konur ve intranet ten ilgili tüm kullanıcılar çıktı alabilirler.

Çiziciler (Plotter)

Eğer yaptığınız işlerde çıktı olarak bir harita, topografik bir çizim veya benzeri çizim ağırlıklı işleriniz varsa çizici kullanmalısınız. Çiziciler sanki bir insan eli gibi çalışan özel yazıcılardır. Renkli veya tek renk çizebilirler. Pahalı bir donanım olduğu için zorunluluk varsa alınmalıdır.

Disket – Disk

Giriş birimlerinde gördüğümüz gibi gerek disket gerekse disk giriş birimi olduğu gibi birer çıktı birimi olarak da kullanılabilirler. Çalışma yöntemleri birbirine çok benzer. Farklı yönleri öğrenmiş bulunuyorsunuz.

Disketler kapasitelerinin kısıtlı olması nedeni ile daha küçük miktarlardaki bilgiyi çıktı olarak saklayabilirler. Ancak diskler çok daha büyük bilgileri saklayabilirler. Yığın miktarda bilgi çıkışı yapacağınız zaman karşınıza iki çözüm şekli çıkabilir. Bu çıktıları doğrudan yazıcıdan alarak ilgililere ulaştırmak veya çıktıları herhangi bir disk’e yazarak gerekli görülen bir zamanda oradan çıktı almak olabilir.

CD-R ve CD-RW

Teknolojik gelişme ile artık tüm çıktılar CD’lere kayıt edilebilmektedirler. Giriş birimlerinde ayrıntılı bilgi verdik. CD-R veya CD-RW büyük kapasiteleri ve uygun fiyatları ile daha çok kullanılmaya başlanmıştır. Disketin alabileceği büyüklükten daha büyük çıktılar doğrudan CD-R veya CD-RW a kayıt yapabilirsiniz. Yalnız şunu bir kez daha hatırlatalım. CD-R a bir kez kayıt yapılır

Manyetik Teyp – Kartuş

Bu donanımlarda YBS’de ürettiğiniz çıktıları geçici veya kalıcı olmak üzere saklayabilirsiniz. Büyük miktarlardaki çıktılarınızı bilgisayarlar arası taşımak isterseniz manyetik teyp veya kartuşları kullanabilirsiniz. Kartuşların büyük kapasiteli saklama yeteneğinden dolayı daha çok yedekleme işlerinde kullanılır.

İnternet ve Uydu İletişimi

Bilgisayarda elde ettiğiniz dokümanları veya çıktıları sizlerden kilometrelerce uzaklıkta bulunan bir kullanıcıya iletmek isteyebilirsiniz. Bir başka üniversitede, bir başka şehirde veya bir başka ülkede olan arkadaşınıza e-mail gönderebilirsiniz, yazdığınız programı ve sonuçlarını gönderebilirsiniz. İşte bu durumda bilgisayar ağı yani İnterneti bir çıktı birimi gibi kullanırsınız. Yine aynı şekilde ulaşımı zor bir noktada olan bir kullanıcıya herhangi bir kablo kullanmadan yani uydu iletişimi ile bir ileti gönderebilirsiniz.

YBS’lerinde kullanılan bilgisayarlarda kullanılan bunların dışında da giriş/çıkış birimleri vardır. Ancak sizlere aktardığımız en çok kullanılan ve en çok karşılaşılan donanımlardır.

 

Sizde çevrenizde kullanılan giriş çıkış birimlerini inceleyiniz. Yukarıda anlatılanlardan farklı olan varsa inceleyiniz.

Yazılım

Bilgisayarın fiziksel yapısını harekete geçiren ve onu amaçlarımız doğrultusunda çalıştırmamıza yarayan programlar demetine yazılım denir. Yazılımda donanımda olduğu gibi alt bileşenleri vardır. Bu alt bileşenleri görelim.

İşletim Sistemi

Bilgisayarın hem donanım kısmını hem de yazılım kısmını yöneten bir programdır. Adeta bir orkestra şefine benzer. Nasıl ki bir büyük senfoni orkestrasında yüzlerce müzisyen ve müzisyenlerin çaldığı yüzlerce müzik aletleri bulunuyorsa ve orkestra şefi de elindeki baget’i ile hem müzisyenleri hem de müzik aletlerini yönetiyor ise işletim sistemi de benzer görevi yapar. Şu anda çok kullanılan Windows, Unix gibi işletim sistemlerini örnek verebiliriz. Donanımın gelişmesine paralel olarak işletim sistemleri de sürekli gelişmektedir.

YBS açısından bir işletim sisteminin oldukça uygun seçilmesi gerekir. YBS’de veritabanlarınız birbirinden farklı yerlerde bulunuyorsa bir bilgisayar ağı kullanmanız gerekiyordur. Bu nedenle seçeceğiniz ve kullanacağınız işletim sistemi bilgisayar ağını yönetebilecek yetenekte olması gerekir. YBS’nde karar vericiler işletim sisteminin çıktılarına ve verdiği istatistiklere bakarak sistemleri hakkında bilgi vereceklerdir. İşletim sistemi hem kullanıcıların yönetimi hem de bilgi alış verişinde oluşan trafik hakkında bilgi sunması gerekir.

YBS açısından bir başka özelliği ise sizin geliştirdiğiniz veya satın aldığınız yazılımlarında mevcut işletim sisteminizde çalışması gerekir. Bu nedenle yazılım geliştirirken veya satın alırken işletim sisteminizin yetenekleri de bilmeniz gerekir.

 

İşletim sisteminin tarihsel gelişimi nasıl olmuştur? İlk bilgisayarın işletim sistemi ile günümüzde kullanılan bilgisayarların işletim sistemleri arasında ne fark vardır?

Uygulama Geliştirme Yazılımları

YBS’de birbirinden çok farklı uygulamalar geliştirmek isteyebilirsiniz. Farklı uygulamalar geliştirirken de sizlere bu yazılımları geliştirebilecek farklı yazılım ortamlarının olması gerekir. Bir rapor yazarken kelime işlemci, işletmeniz ile ilgili hesap yaparken bir işlem tablosu veya oluşturduğunuz dokümanı bir başka gruba sunmak isterken de bir sunu programınıza gereksinmeniz vardır. İşte bu farklı amaç ile geliştireceğiniz yazılımlar için farklı ortamların olması gerekir. YBS’nin beklenilen hizmeti sunması uygulama geliştirme yazılımları yardımı ile verilebilir. Genellikle bunlar iş ortamları için hazırlanmış hazır yazılımlardır. Sizlere sadece bunları öğrenmek ve kullanmak kalmaktadır.

Sistem Yazılımları

Bu yazılımlar bilgisayar veya işletim sistemi yazıp pazarlayan uzman işletmeler tarafından yazılırlar. Tek amaçları kullanıcıların bilgisayarlarını daha etkin kullanmalarına yardımcı olmaktır. Kopya programları, format programları gibi.

Paket Programlar

Kendisine yüklenilen özel amaçları gerçekleştirmek üzere konu uzmanları ve uzman programcılar tarafından geliştirilmiş yazılımlardır. Sadece kendisine verilen görevleri yaparlar. Örneğin bir istatistiksel paket program, bir muhasebe paket programı gibi. Paket programlardaki bir diğer amaç bilgisayar kültürü yeterli olmayan kullanıcıların da bilgisayarın gücünden yararlanabilmesine olanak sağlamaktır. YBS’de çok fazla istatistiksel işlemler yapılıyor ise istatistiksel bir paket program edinebilirsiniz. Edinmek sorunlarınızı tek başına çözmez. Paket programın edinilmesinin yanı sıra onu kullanacak kişi veya kişilerinde eğitilmesi gerekir.

Özel Yazılımlar

YBS içinde sizlerin geliştirdiği veya geliştireceği tüm yazılımlar sizin için özel yazılımlardır. Her kurumun veya işletmenin kendi çalışma amaçları doğrultusunda geliştirilen yazılımlar buna birer örnektir. Başlığından da anlaşılabileceği gibi bu tür yazılımlar YBS için can alıcı noktalardır. İyi tasarlanmış ve yazılmış özel yazılımlar sizlerin çalışmasına büyük destek verirler. Özel yazılımlar geliştirmek için uzman bilgi işlem elemanlarına gereksinmeniz olduğunu hatırdan çıkarmamanız gerekmektedir.