İş Analizleri

İş analizi bilgilerinin nasıl ve kimler tarafından kullanıldığını açıklamak.

İKY işlevlerinden biri olan iş analizlerinin en önemli özelliği, diğer İKY işlevlerinin yerine getirilmesinde önemli bir bilgi kaynağı oluşturmasıdır. İş analizleri, işletmede yapılan birbirinden farklı işlere yönelik bilgilerin tek tek toplanması, değerlenmesi ve yorumlanmasıdır. İş analizleriyle toplanan bu bilgiler daha sonra iş tanımları ve iş gerekleri haline getirilerek karar vericilerin kullanımına sunulur.

İş analizi; işletmede yapılan birbirinden farklı işlevler yönelik bilgilerin toplanması, değerlenmesi ve yorumlanmasıdır. İş analizi bilgilerinden, öncelikle şu kişiler yararlanır;

1. Başta üretim bölümü yöneticileri olmak üzere tüm yöneticiler,
2. İnsan Kaynakları Bölümü yönetici ve çalışanları,
3. Sendika yöneticileri ve temsilcileri,
4. İşi yapan personel. İş analizi çalışmaları teknik bir faaliyet olup, hazırlanması uzun zaman alır. Yapılan tüm işlerin tek tek analizi, zor ve yorucu bir iştir. Ayrıca analiz edilen işlerin sık sık güncelleştirilmesi gerekir. Bu bilgiler gerçek verilere dayanmazsa yanıltıcı sonuçlara yol açabilir.

İş Analizlerinin Kullanım Alanları

İş analizleri ile işi yapan kişi değil, iş analiz edilir. Analiz bilgilerinden başlıca şu alanlarda yararlanılır;
1. İnsan kaynakları plânlamasında,
2. İşe alınacak personelde aranması gereken niteliklerin belirlenmesinde,
3. İşe yerleştirme, yükseltme ve atamalarda,
4. Eğitime alınacak personelin belirlenmesinde,
5. Personel değerleme ölçütlerinin saptanmasında,
6. Adil bir ücret sisteminin oluşturulmasında.

İş Analizleri Süreci

İş analizleri dört temel aşamada gerçekleştirilir. Bu aşamalar şöyle özetlenebilir:

– Analizi yapılacak işlerin belirlenmesi: Benzer ve farklı işler birbirlerinden ayrılarak,işlerin kimliği belirlenir. Bu çalışma için örgüt şemasının incelenmesi, yöneticilerle görüşülmesi, varsa eski iş analizi formlarının taranması gerekir.

– Soru formunun hazırlanması: İşlerle ilgili bilgileri toplayabilmek için ayrıntılı bir soru formunun hazırlanması gerekir. İş analizi soru formu genelde dört bölümden oluşur. Bu bölümler; işin kimliği, işi oluşturan görevler, işin gerektirdiği nitelikler ve çalışma koşullarıdır.

– İşle ilgili bilgilerin toplanması: İş analizlerinin en çok zaman alan aşamasıdır. Analizci, soru formundaki bilgileri, işi yapan kişiyi gözleyerek ya da görüşerek elde eder. Bir diğer bilgi toplama yöntemi de, formun, işi yapan örnek bir personel tarafından bizzat doldurulmasıdır. Bu süreçte önemli olan, hangi yöntem uygulanırsa uygulansın, toplanan bilgilerin sağlıklı olmasıdır.

– Toplanan bilgilerin değerlemesi: İş analizleri sonucunda elde edilen bilgiler ham ve oldukça ayrıntılıdır. Bu bilgilerin işlenerek, ilgililerin kullanımına hazır hale getirilmesi gerekir. Söz konusu çabalardan, iş tanımları ve iş gerekleri ortaya çıkar.

İş Tanımları

İş tanımları, işle ilgili bilgileri belirli bir sistematik altında, tek bir sayfada veren iş formlarıdır (Şekil 9. 2). İş tanımlarının oluşturulmasındaki temel amaç, iş analizlerindeki bilgilerin daha kolay anlaşılmasını ve algılanmasını sağlamaktır. İş analizlerinin kullanım alanları, iş tanımları için de geçerlidir. İş tanımlarına, kısaca iş analizi bilgilerinin özetlenmiş halidir, diyebiliriz.

 

İş Gerekleri

İş analizleriyle elde edilen bilgilerin düzenlenmesiyle ortaya çıkan tablolardan biri de, iş gerekleri formudur. İş gerekleri ile iş tanımları arasında amaç farkı vardır. İş tanımları, işi bir bütün olarak ele alır ve işin nasıl yapıldığını ortaya koyar. İş gerekleri ise, o işi en iyi biçimde yapacak personelde olması gereken nitelikleri ortaya koyar. Burada yine unutulmaması gereken husus, iş gereklerinin de işgöreni değil, işi analiz ettiğidir. İş gerekleri de tıpkı iş analizleri ve iş tanımları gibi işi inceler. Ancak işin bütünüyle değil, sadece işi yapacak personelde olması gereken niteliklerle (eğitim, deneyim, yaş, cinsiyet, fiziksel ve düşünsel nitelikler, yabancı dil vb. ) ilgilenir (Şekil 9. 3).