Perakende Okulum Mağazacılığı Uzmanından Öğrenin
Haberin amacı, gerçekleşen ve aktarılmak üzere seçilmiş bir olayı kitlelere aktarmaktır. Bu noktada neredeyse haber eşittir olay konumundadır. Olay, çeşitli olguların, belirli bir yer ve zamanda meydana gelmesi, geçmesi sürecidir. Ortaya çıkan, oluşan bir durumdur. Olay, sadece bir eylem olarak karşımıza çıkmayabilir. Bir söylem, tarih, ortam ve benzeri durumlar da olabilir. Olayın haber olmaya adaylığı onun için tek belirleyici değildir. Olayı takip edip belli bir biçime sokacak ve onu haber olarak bizlere hazır halde ulaştıracak kişilerin ve işlemlerin etkileri de önemlidir.
Kamuoyunu doğru bilgilendirmenin haber medyasının birincil görevi olduğunu ve bu göreve bağlı sorumlulukta hareket etmesi gerekir. Kimi zaman olan bir olaya bağlı farkı haberlerle karşılaşabiliyoruz. Bu durum kimi zaman yanlış haber vermekten olmakla beraber kimi zaman da habercinin olaydan öne çıkarmak istediği noktalara göre şekillenmektedir. Televizyonun, gazetenin veya farklı yayın araçlarının genel kitlenin yanında yayın politikasına bağlı olarak kamuoyuna veya belli bir izleyen-okuyan kitlesine göre olayda neyin takip edileceğini seçileceğini, hikâyede neyin merkeze alınacağına karar verdiğini ve hikâyenin nasıl anlatmaya karar verdiğini görürüz.
Unutulmaması gereken şey, haber medyasının kamuoyu için ve onun adına öncelikle doğru bilginin toplanmasından ve aktarılmasından sorumlu olduğudur. Bununla da sınırlı kaldığını düşünmek elbette hata olacaktır. Doğru haber ile beslenen bir kamuoyunun da demokratik yaşam içersinde seçimleri ve tercihleri de bu sağlıklı beslenmeye bağlı olarak gelişecektir. Görüleceği üzere, sorumlu ve ilkeli haberciliğin demokrasiyi de besleyeceği ortaya çıkmaktadır. Doğru bilgilendirilmiş bireylerin toplumsal hayata katılımının ancak sağlıklı görev yapabilen bir haber medyası ile mümkün olabileceğini unutmamak gerekir. Bu yüzden medya, “yasama”, “yürütme” ve “yargı” erkelerinin yanında dördüncü bir erk olarak görülmektedir.
Haber Medyasının Temel İşlevleri
Haber medyasının sahip olması beklenen niteliklerine paralel günlük hayatımızda da sıkça karşılaştığımız işlevlerini şu ana başlıklar altında toplayabiliriz:
a. Toplum içersinde farklı kişi ve gruplara ait olan mesajların aktarılmasını sağlamak;
b. Hangi olayın, konunun veya durumun ne kadar süreyle haber olacağını belirlemek;
c. Toplumsal yaşantının bir parçası olarak özellikle politik yaşam üzerinde resmi olmayan bir “gözetleyen” görevi görmek;
d. Toplumun takip ettiği konular hakkında derinliğine bilginin edinilmesini sağlamak. Haber medyasının tanımlanan temel işlevlerinin yanında kimi zaman “taraflılık”, “gündem belirleme” gibi haber medyasındaki uygulamalarla beraberlerinde karşılaşılan sorunlardan da bahsetmek gerekir.
Haber Medyasında Karşılaşılan Sorunlar
Haber medyasında karşılaşılan temel sorunlar:
a. Gündem oluşturma: Gündem oluşturma kimi zaman olumlu bir şekilde yer alsa da, bir olayın veya konunun seçilmesinde kararların bilinçli belli bir amaca yönelik alınması diğer konular önemli sayılıyor olsalar da büyük ihtimalle daha az işlenme ihtimallerini beraberinde getirmektedir. Seçilen konuların “zaman” ve “yer” alarak daha fazla işlenmesi bu durumu ortaya çıkartabilmektedir. Belirtilen durum da toplumun algısında bulanıklıklara neden olabilmektedir. Günlük hayatımızda sürekli suçun ve şiddetin olduğunu düşünmemiz de bu nedene dayanmaktadır. Neredeyse çok nadir suç ve şiddetle karşı karşıya kalan bireyler sürekli etraflarında bu tür olayların olduğunu düşünmektedirler. Bunun nedeni ise belirtildiği gibi haber medyasının sık şekilde şiddeti ve suça dayalı haberleri gündeme almasına bağlanabilir.
b. Taraflılık: Medya, belli konuları işleyerek ve diğer bazı konuları bilerek yok sayarak bizlere ne düşünmemiz konusunda belli yönlendirmelerde bulunduğunu belirtmiştik. Aynı şekilde, haber medyasının taraflılığı da benzer olumsuz sonuçları doğurmaktadır. Taraflılığı genel iki başlık altında düşüne biliriz. İdeolojik taraflılık ve ticari taraflılık. Belli ideolojik görüş ve yaklaşımların diğerlerine göre bilerek ağırlıkla işlenmesi, onlara geniş yer ve zaman ayrılması; ikincisinde ise, belli ekonomik yaklaşımların, kimi ticari kararların, iş yapılan ortak şirketlerin olumlu işlenmesi ve diğerlerinin kimi zaman olumsuz ifadelerle işlenmesi günümüzde tanık olduğumuz taraflılık örnekleri olarak verilebilir.
c. Haber medyasından yararlanamama: Medyanın ve özellikle medyada yer alan haberlerin herkes tarafından ulaşılabilir olmaması da bir sorun olarak görülmelidir. Haberlerde konu olan olaylardan, aktarılan bilgilerden haber dar olamayan kamuoyu özellikle siyasal yaşam içersinde doğru veya tam bilgilendirilmemiş sayılacaktır. Medyanın görevi toplumda olabildiğince çok kişinin yer verdikleri haberlerden yararlanabilmesi konusunda da özen göstermektir. Aynı şekilde, haber medyasının çalışmasında görevi-sorumluluğu olan kurum ve kişilerin de kamuoyunun doğru ve tam bilgilendirilmesi noktasından hareketle haber alanında çalışan medya mensuplarıyla karşılıklı anlayış ve işbirliği içersinde olmaları doğru olacaktır.
d. Çerçeveleme: Haberin daha en başından sonuna kadar geçen süreçte muhabire, editörlere ve daha farklı birçok kişiye göre bir bakış açısı, çerçeveleme oluşturulur. Bu durum, haberin bir durumu veya olayı ele alışıyla ilgilidir. İzleyicilerin konuya olan ilgisi, yakınlığı veya algısal açıklığına bağlı olarak haberde sunulan yaklaşım kabul görebilir veya bunun tam tersi olumsuz karşılanabilir. Bu noktada önemli olan haberde yer alan çerçevelemenin ta rafsızlığa uygun bir bakış açısı sergileyebilmesidir.
Haber medyasının kamuoyu için ve onun adına öncelikle doğru bilginin toplanmasından ve aktarılmasından sorumlu olduğu unutulmamalıdır. Doğru haber ile beslenen bir kamuoyunun da demokratik yaşam içersinde seçimleri ve tercihleri de bu sağlıklı beslenmeye bağlı olarak gelişecektir. Sorumlu ve ilkeli haberciliğin demokrasiyi de besleyeceği ortaya çıkmaktadır. Doğru bilgilendirilmiş bireylerin toplumsal hayata katılımının ancak sağlıklı görev yapabilen bir haber medya sı ile mümkün olabileceğini unutmamak gerekir. Bu yüzden medya, “yasama”, “yürütme” ve “yargı” erkelerinin yanında dördüncü bir erk olarak görülmektedir. Medyanın dördüncü erk olarak toplumun çeşitliğine bağlı farklı mesajları aktarma, toplum adına gözetleyen rolünde bulunma ve eşik bekçiliği yapma, toplumun ilgi duyduğu konularda derinliğine bilgi sağlama gibi temel işlevlerini yanında; belli bir amaçla gündem oluşturma, taraflı davranma, olabildiğince çok kişiye ulaşma konusunda yaklaşımlar ve olaylara bakışla ilgili çerçeveleme gibi sorunlarla da medyada karşılaşılmaktadır. Sonuçta, medyanın temel işlevlerinin yanında kimi olumsuz işlemlerinin ve etkilerinin de göz önünde bulundurulması da doğru olacaktır.
