Veri Tabanı Türleri

Veri tabanlarının kullanılmaya başlandığı yıllardaki yapısı ile günümüzde kullanılan veri tabanı yapılarının arasında temel farklar vardır. 1980′li yılların başında kullanılan veri tabanları ile şimdi yapılan işlemleri yapmak olanaksızdır. O yıllardaki veri tabanları kullanımında temel ilkelerinden olan hızlı ve güvenilir bilgi alma, bu yapılar ile gerçekleştirilemezdi.

Hiyerarşik Yapı

Veri tabanları ilk kullanıldığı yıllarda hiyerarşik yapıda idiler. Yapıyı örneklemek istersek bir işletmenin örgüt yapısına benzerdi. Bu yapıya Dede- Torun (root- leaf) yapısı da denirdi. Bu yapıyı bir şekil ile gösterelim.

 

Dededen Oğul’a oğuldan Torun’a giden tüm yolların (path) tanımlanması gerekir.

Bu yapının en olumsuz yönü veri tabanını kullanmadan önce kullanacağınız tüm yolların tanımının yapılması gerekirdi. Tanımlamadığınız bir yolu, daha doğrusu o yol ile tanımlanan bilgiye ulaşmanız olanaksızdı.

İlişkisel Veri Tabanı

Hiyerarşik yapıdaki olumsuzluklar zaman içinde geliştirilmeye çalışıldı. Çağdaş YBS’lerde kullanılan veri tabanları artık ilişkisel veri tabanlarıdır (relational data base). Bu tür veri tabanları bilgilerin saklanmasında, güncelleştirilmesinde ve işlenmesinde kullanıcılara büyük kolaylık ve esneklik getirmektedir.

İlişkisel veri tabanlarında bilgiler tablolarda sütün ve satır şeklinde saklanmaktadır. Sizlerin öğrencisi olduğunuz fakültenin öğrencilerine ilişkin bilgiler iki temel tabloda saklanmaktadır. Bunlardan birincisi Kimlik , diğeri Not isminde tablolardır. Bu tabloları küçük örnek ile açıklayalım

 

Bu desen, örnek olarak verilmiş veritabanı tablosunun küçük bir bölümünü yansıtmaktadır. Görüldüğü gibi sütun isimleri Kimlik No, Adı, Soyadı gibi isimlerle tanımlanmıştır. Dgun doğun günü, Day doğum ayını Dyıl ise doğum yılını vermektedir. Satırlarda ise ilgili öğrencinin bilgileri bulunmaktadır. Satır ve sütun sayısı kullandığınız veri tabanının büyüklüğüne bağlıdır.

 

Bu tabloda örnek olarak verilmiştir. Dkodu ile ders kodu, Dadi ile ders adı ve ders ile ilgili aldığınız notlar ve sonuçta elde ettiğiniz başarı tabloda yer almaktadır.

Dikkat ederseniz, her iki tabloda da ortak olan bir bilgi vardır. Bu bilgi Kimlik No, yani vatandaşlık numarasıdır. Bu ortak bilgiye anahtar (key) denir. Anahtar yardımı ile tablolar arasında iletişim kurulur ve birden fazla tablodan bilgiler alınarak gereksinim duyulan yeni çıktılar türetilir.

İlişkisel veri tabanının en büyük yararlarından birisi de planlanmamış sorgulamalara yanıt verebilmesidir. Bunu ne olduğunu açıklayalım. Herhangi bir işlem veya karar almanız için aniden bir bilgiye gereksinmeniz olduğunu düşünelim. Bu bilgiyi veri tabanı kullanmadan bulabilirsiniz. Ama bu hem zaman hem de maliyet açısından uygun olmayabilir. Hızlı bir bilgi gerekiyorsa zamanın çok dar olduğu gerçektir. Böyle durumlarda bilgiyi elde etme süresi bazen saniyeler bazına inebilir. Bundan dolayı bu tür gereksinimlerde çok küçük bir sorgulama komutu ile ilgili tablo veya tablolardan gereksinim duyulan bilgi elde edilir ve karar vericilere ulaştırılır. Zamanın para olduğu görüşü bu örnekte olduğu gibi gerçekleşebilir.

Veri Tabanındaki Gelişmeler

Veri tabanında yukarıda örneklerini verdiğimiz gibi sadece metin ağırlıklı bilgiler saklanmaz. Sadece metin bilgiler karar vericilere büyük kolaylıklar sağlamakla birlikte bazı özel durumlarda metin bilgilerin grafik, hareketli ve sabit görüntü veya ses bilgilerinin de olması gerekebilir. Günümüzdeki veri tabanlarının gelişmesi ile artık veri tabanlarında metin bilgilerin yanı sıra çoklu ortam özelliği olan bilgilerde saklanabilmektedir. Bu farkı bilgi türleri yazılımların desteği ile biraraya getirilmekte ve birlikte kullanılabilmektedir. Basit bir örnek vermek gerekirse sizlerin elinizde bulunan Anadolu Üniversitesinin öğrenci kimlik kartınız iki farklı bilginin, yani sizin hem kimlik bilgilerinizin hem de fotoğrafınızın olduğu bilgi biraraya getirilerek dökülmektedir.

İşletmelerde kurulan YBS’lerde dış ortama bilgi sunarken metin bilgilerin yanı sıra işletmeyi tanıtan fotoğrafların olması hatta ürünlerini tanıtan bir filmin konması çok etkili olur.

Teknolojinin hızla gelişmesi ile veri gereksinimleri de sabit bir yerden hareketli hale gelmişlerdir. GPS (Geographic Position Systems) olarak bilinen coğrafi konum sistemleri ile dünyanın hemen her yerinden veri tabanına bilgi girilmekte veya ilgili veri tabanından bilgi alınabilmektedir.

Veri Tabanının Güvenliği

YBS’lerinde veri tabanının sağlıklı verilerden oluşturulması ve güncelleştirilmesi kadar önemli olan bir diğer nokta veri tabanlarının güvenliğidir. Bir işletmenin tüm işlemlerini bilgisayar ortamında yaptığını düşünelim. Giriş çıkış işlemleri manyetik ortamlarda ise – ki bunlar artık veri tabanında tutulurlar – güvenlik konusu çok önem kazanır. Güvenlik deyince sadece dış kullanıcıların sisteminize saldırısı veya istenmeyen bilgilere erişilmesi demek değildir. Güvenlik kavramına sisteminizdeki bilgilerin yedeklemesi de girer.

Diğer Bilgi Saklama Yöntemleri

 

Yeni gelişmeler çerçevesinde veri ambarı ve veri madenciliğini açıklayabilmek

Veri tabanında YBS’e ait daha çok işlemsel bilgiler tutulur ve bunlar ya toplu (batch) ya da çevrimiçi (online) olarak işlenmekte ve çıktılar elde edilmektedir. Bu nedenle bilgi depolama da başka yöntemler de geliştirilmektedir. Bunlardan birincisi Veri Ambarı (data warehouse) diğeri ise Veri Madenciliği (data mining)dir. Bunları kısaca inceleyelim.

Veri Ambarı (Data Warehouse)

Veri ambarındaki veriler daha çok karar destek sistemlerinde kullanılabilecek yönetsel işlemlere uygun bilgileri içerirler. Bu nedenle veri ambarındaki bilgiler üzerinde çok yoğun işlemler yapılmaz, güncelleştirme frekansı düşüktür. Örnek olarak bir işletmenin YBS’nizde bulunan ve yıllık bilgileri içeren veri tabanlarından yararlanarak 10 yıllık bilgiler özetlenerek bir veri ambarı oluşturulabilir.

Veri Madenciliği (Data Mining)

Çok uzun yıllardan beri ekonomik yaşamda olan işletmeler olabilir. Bu işletmelerin yıllar bazında pek çok bilgisi bulunmaktadır. Bunların büyük bir kısmı işlemsel olarak pek değere sahip olmamakla birlikte eğer gerekli görüldüğünde bu bilgiler büyük önem kazanabilir. İşte veri madenciliğinin konusu bu tür bilgilerdir.