Etik Kavramı ve Yasa İlişkisi

 

Etik ve yasa ilişkisini kurabilmek.

Etik ve yasalar her zaman için örtüşmez. Bu iki kavram birbirini kesen iki daire biçiminde gösterilebilir (Şekil 5. 1) . İki dairenin kesişmesiyle ortaya çıkan (U) alanı, her iki kavramın çakıştığı koşulları gösterir. Bu alanda hem etik olarak hem de yasal olarak tam bir uyum yaşanmaktadır. Ancak, bu alanın genelde her iki dairenin küçük bir bölümünü oluşturduğu görülmektedir. Bu çakışma alanının dışında kalan bölgeler etik ve yasalar arasındaki farkın büyüklüğünü gösterir.

 

Yasalar ve etik arasında üç çeşit ilişkiden söz edilebilir:
1. Yasalar zamana göre değiştiğinden etikle bağlantıları da değişmektedir. Yasak olan bir eylem daha sonra bu sınırlardan çıkabilir. Ayrıca kimi etik standartları yasalarla ilgisizdir. Örnek olarak, yalan söylemek yasal bir yaptırım gerektirmez.
2. Yasalar kimi davranışları olumsuz görürken etik ilkeler olumlu olabilir.
3. Yasalar ile toplumun etik standartları arasında önemli bir açıklık bulunur; yasalar toplumun gelişimine ayak uyduramaz.

Dünya çapında bilgisayar programcılığı endüstrisinde, kaçak kullanım nedeniyle ortaya çıkan gelir kaybı yaklaşık olarak 11 milyar dolar olarak belirlendi. Kopya bilgisayar programlarıyla mücadele amacıyla faaliyet yürüten, İş Yazılımcıları Birliği (Business Software Alliance-BSA) ve Yazılım ve Bilgi Endüstrisi Birliği (SIIA) tarafından yapılan uluslararası araştırmada, 85 ülkenin satış ve pazarlama verileri değerlendirildi. Araştırmada, 1998 yılında kullanılan 615 milyon yeni bilgisayar programının 231 milyonu yani yüzde 38′inin korsan olduğu saptandı. Sektördeki 11 milyar dolarlık kaybın yüzde 80′ini Kuzey Amerika, Asya ve Batı Avrupa ülkeleri oluşturuyor. Kaçak program kullanımında ilk beş sırayı, yüzde 97 ile Vietnam, yüzde 95 ile Çin, yüzde 92 ile Endonezya ve yüzde 91 ile Rusya paylaşıyor. Türkiye’nin, yüzde 63′lük bölgesel oranla dünya çapında ikinci sırada yer alan Ortadoğu ve Afrika bölgesinde bulunduğu ifade edildi. Güney Afrika, İsrail ve Türkiye’nin oluşturduğu grupta toplam kayıp 213 milyon dolara ulaşıyor. Yapılan araştırmaya göre Türkiye’de iş uygulamalarında kaçak program kullanımı yüzde 87 olarak belirlendi. Konuyla ilgili olarak BSA yetkilileri şunları söyledi: ” Kaçak program kullanıcılığı, milyonlarca dolar vergi ve çarpıcı boyutlarda işgücü kaybına yol açarak dünya çapında önemli bir problem oluşturuyor. BSA olarak hükümetlerin de konuya eğilmelerini, hukuksal ve etik bakımdan liderliği üstlenmelerini bekliyoruz. ”

(Gazeteler)

Şekil 5. 2 değişen çevre koşullarında etik ve yasalar arasındaki ilişkiyi daha ayrıntılı olarak göstermektedir. Şekilde yasal olanla etik olan arasındaki çelişki de ortaya konulmaktadır.

 

En uygun ortamın yaşandığı 1. bölgede, etik kurallara ve yasaya uyum söz konusudur. Ancak bu bölgeden öteki bölgelere doğru sürekli bir kayma vardır.

Yasallık toplumsal standartlara uyumu ortaya koymasına karşın etik, sorunların çözümünü her zaman sağlamamaktadır. Bu yüzden, işletme kararları şekilde görüldüğü gibi; kimi zaman etik olmayan ama yasal olan bir yapıya, kimi zaman etik olan ama yasa dışı bir yapıya, kimi zaman da hem etik olmayan hem de yasal olmayan bir yapıya dönüşebilmektedir. Girişimcinin en önemli açmazlarından biri, yasa ile etik arasındaki çelişkidir. Bir girişimci işletmesini kurarken en yüksek başarıya götürecek bir düzenleme yapmak ister. Ancak yasalar, işletmelerin kuruluş ve işleyişine ilişkin birçok sınırlama getirmiştir. Bu sınırlamaları aşma çabası, etik ile yasa arasında çelişkiye yol açabilir.