Araştırma ve Geliştirme İşlevlerine İlişkin Politikalar

İşletmeler her türlü fonksiyonlarını sürekli yenilemek ve geliştirmek zorundadırlar. Ancak, müşterilerine daha değişik ve yeni teknolojik özellikler taşıyan ürünler sunmak, ürettikleri ürün ve hizmetleri daha düşük maliyetli, daha verimli ve kaliteli üretebilmek için yeni üretim yol ve yöntemleri bulmak ve uygulamak zorundadırlar. Bu nedenle, araştırma ve geliştirme çabaları yeni ürünler geliştirme, üretimlerini daha çağdaş, kaliteli ve düşük maliyetli olarak gerçekleştirerek rekabet avantajı yakalamak zorunda olan işletmelerde, üretim ve pazarlama faaliyetlerini yakından ilgilendiren bir işlevdir.

Araştırma ve geliştirme çabaları her yeni strateji belirleme durumunda gözden geçirilmelidir. Bu gözden geçirme esnasında, aşağıdaki hususlara cevap aramak yerinde olacaktır:
– Yeni stratejiler gereği yeni ürünlerin araştırılmasına mı yönlenilecektir, yoksa mevcut üretim yöntem ve süreçlerinin iyileştirilerek geliştirilmesine mi gidilecektir?
– İşletme içindeki araştırma ve geliştirme üniteleri ya da laboratuarları temel araştırmalara, daha çok bilinmeyen teknoloji ve ürünlere mi kanalize edeceğiz, yoksa ticari geliştirme, yani mevcut ürünlerin maliyetlerini düşürme ve ürünün kullanım fonksiyonlarını artırmaya mı yöneleceğiz?
– Faaliyet alanında teknoloji ve yenilik önderliği mi yapılacaktır. Önderi izleyen ve onun yaptığı yenilikleri hemen adapte edebilecek bir teknolojik yapıya mı sahip olunacak ya da iddiasız ve değişmelere zaman içinde uyum gösterecek arkadan gelenler grubu içinde mi yer alınacaktır? Buna göre, araştırma geliştirme bütçeleri, teçhizatları ve yatırımları da değişecektir.
– Araştırma ve geliştirme konusunda ve yenilikçilik derecesine bağlı olarak ne kadar harcama yapmayı düşünüyoruz? Sektör ortalamasının altında mı, sektör ortalaması düzeyinde mi, yoksa sektör ortalaması üzerinde mi?
– Yeni stratejiye göre, üretim ve diğer işletme fonksiyonlarında, hangi teknolojiyi ne zaman geliştirme, ya da transfer etme ya da uyarlama gereği vardır?
– Eski teknolojilerden ve süreçlerden yeni teknolojilere geçişi nasıl gerçekleştireceğiz, ortaya çıkabilecek sorunları hangi planlı değişim yöntemleriyle halledebiliriz?
– Teknolojik değişim amaçlarını gerçekleştirebilmek için, firma içinde neler yapmalıyız? Organizasyonda hangi seviyelerde ne tür araştırma geliştirme birimlerine ihtiyaç vardır?

Araştırma ve geliştirme kavramlarını nasıl açıklayabiliriz?

Büyüme ve gelişme stratejisi güden işletmeler, bulundukları alanda teknoloji liderliği yapmak istiyorlarsa araştırma çabalarına yönelmek zorundadırlar.

Araştırma faaliyetleri

Araştırma faaliyetlerini kendi içinde üç kısımda inceleyebiliriz. Bunlar; uygulamalı araştırma, özel saha araştırması ve temel araştırmadır.

Uygulamalı araştırma, ticari bir uygulamayı gerçekleştirmek için teknik bilgi kapasitesini artırmak, elde edilen bilgileri ekonomik olarak uygulama hayatına geçirebilmek için yapılır.

Özel saha araştırması, özel ya da sınırları belirli bir alanda bilinmeyen bilgilerin keşfedilmesidir. Elde edilen bilgilerin ticari hayata uygulanması belirsizdir. İlk planda önemli değildir.

Temel araştırmaya gelince tek amacının bilgi stokunu çoğaltmak, bilinmeyenleri keşfetmek ve teknoloji için bilgi potansiyelini artırmaktır. Bilinmeyeni keşfetmek için yapılan bu tür çabalarda hiç bir ekonomik ve ticari amaç yoktur. Temel araştırma çabaları işletmelerden ziyade hükümet kuruluşları ya da üniversitelerce yapılmaktadır. Uygulamalı araştırmayla özel saha araştırmaları sektörde teknoloji liderliği yapan büyük firmalar tarafından ya da lideri izleyen, iddialı büyük ölçekli kuruluşlar tarafından sürdürülebilmektedir.

Geliştirme faaliyetleri

Geliştirme faaliyetlerine gelince, hem teknik hem de ekonomik olma özelliklerini bir arada bulunduran bu çabalar, kendi içinde üç grupta toplanabilmektedir. Bunlar; basit geliştirme, teknolojik geliştirme ve bilimsel geliştirme adlarını taşımaktadır.

Basit geliştirme; mevcut bilgileri düzenli hale koyma, insanın hangi kademede olursa olsun yapmış olduğu işe eleştirici gözle bakmak suretiyle çok önemli maliyet tasarrufları, kalite ve verimlilik yararları sağlanması çabalarıdır. Bu nedenle, alt düzeyde işçilerin ve teknisyenlerin görüş ve fikirlerine değer veren katılımcı politikalar, beyin fırtınası uygulamaları, kalite kontrol çemberleri gibi yönetsel teknikler yöneticiler ve uygulamacılar arasında diyalog kurulmasına ve yaratıcı ve yenilikçi fikirlerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

Teknolojik geliştirme; bir takım hesaplar, tecrübeler ve deneyler yapmak suretiyle müşteri yararına bir değişikliğin gerçekleştirilmesidir. Bunu yapmak için teknik bilgi, araç gereç ve deneyler yapmak için laboratuara ihtiyaç vardır. Basit geliştirmeye nazaran daha masraflı, başarı riski yüksektir, bilimsel yetenek ve becerisi fazla olan, uygulamaya yakın mühendisler tarafından gerçekleştirilirler.

Bilimsel geliştirme ise hayal gücü ve tecrübe yanında araştırma elemanları istihdam ederek bilinen bir tekniğin yeni bir ürüne uygulanması ya da yeni bir üretim sürecine uyarlanarak maliyet düşüşü, verimlilik artışı ve kalite yükseltiminin gerçekleştirilmesidir. Bu geliştirme yöntemi uzun bir süre alır, özel aletler tasarımını ve imalatını gerektirebilir, belli bir süre laboratuar çalışması, simülatörler üzerinde deneyler yapmayı gerektirebilir. Sektörde her firma isterse, geliştirme çabalarına girebilir, küçük ve orta boyutlu işletmelerin teknik kapasiteleri ve kurucularının teknik yönelimleri olduğu ölçüde her türlü geliştirme faaliyetini yürütebilirler. Büyüme stratejisi güderek, bulundukları sektörde söz sahibi olmak iddiasında bulunan tüm firmalar geliştirme çabalarına yönelmek zorundadırlar. Araştırma ve geliştirme çabalarının türleri toplu olarak aşağıda Şekil 09. 03′de gösterilmiştir.

Yeni Ürünler ya da Yeni Süreçler Üzerinde Çalışma

Seçilen stratejiler, yeni ürünler geliştirerek rekabet avantajı sağlamak ve pazara hâkim olmak şeklindeyse, araştırma ve geliştirme biriminin çabaları bu yöne aktarılmalıdır. Ancak, mevcut ürünlerin, müşterilerin ihtiyaçlarına daha uygun hale getirilmesi, kalitesinin iyileştirilmesi ve maliyetlerinin düşürülmesi şeklinde bir ihtiyaç öngörülüyor ve muhtemelen işletme durgun büyüme stratejileri izliyorsa, Ar-Ge çabaları da mevcut sistemin iyileştirilmesi yönünde olacaktır. Bu takdirde mevcut sistemin değiştirilmesi ve yeni ürünler bulunması yönünde çaba harcanmayacaktır. Maliyet düşürme, kalite iyileştirme çabaları, üretim süreçleri ve malzeme değer analizleri gibi hususlarda çalışmaları içerdiğinden Ar-Ge çabaları daha çok süreç ve yöntem analizlerini içerir.

Açıklamasında yarar gördüğümüz diğer önemli bir husus da, tasarruf stratejileri izlendiği takdirde ilk akla gelen Ar-Ge harcamalarının kısıtlanması olduğudur. Çoğu kez de bu dar görüşlü politik uygulamalar, yeni stratejinin krizi atlatma çabalarını da engelleyebilir. Tasarruf stratejileri uygulamasında Ar-Ge’yi tamamen ortadan kaldırmak yerine bu ortamda onun görevini çok iyi belirleyecek politikalara ihtiyaç vardır.

Dikey bütünleşme stratejileri izleyen şirketlerde faaliyet alanı girdilerin ve çıktıların ilgili olduğu tüm teknolojilere kayarak genişlemiştir. Yeni alan ve faaliyetlerde ekonomik ve kaliteli kaynak sağlama çabaları araştırma geliştirme politikalarının da temel amaçlarını oluşturmaktadır. Bu konudaki ürün ve süreç araştırma ve inceleme çabalarının önemi artmaktadır.

Araştırma Projeleri Üzerinde Çalışma

Daha önce de belirttiğimiz gibi, özellikle temel araştırmayla özel saha araştırmaları bir firmanın altından kalkamayacağı maliyette ve başarı riski çok yüksek olan ve rastlantıya bağlı bulunan projelerdir. Bu konuda kimya ve ilaç devi niteliğindeki bazı firmalar dışında, bu tür çalışmalar devlet ve devletlerarası araştırma konsorsiyumları, araştırma kurumlarıyla üniversiteler tarafından yürütülmektedir. Temel ve özel saha araştırmaları konusunda, devlet araştırma kurumları ve üniversiteler ortak işbirliği projeleri geliştirmek suretiyle, bilimsel ve teorik içerikli çalışmalar desteklenmelidir.

Teknoloji Transferi ve Araştırma Geliştirmenin Rolü

Her zaman bir firmanın, kendi araştırma geliştirme birimlerinin çalışmalarıyla kendi teknolojilerini geliştirmesi beklenemez. Araştırma ve geliştirme konusunda lider olan firmalar, dış piyasadaki gelişmeleri de yakından izleyecek iç potansiyelleriyle dış imkânları birleştirerek sinerjik güç oluştururlar. Ayrıca, bazı firmalar da sadece teknoloji transferi yaparak, aldıkları teknolojileri kendi bünyelerine uyarlamak için Ar-Ge servislerinden yararlanırlar. Patent ve lisans satın alma ve teknoloji transferi de firmanın iç bünyesindeki Ar-Ge biriminin görevlerini azaltmamalıdır. Bu birim, teknolojik yapının düzeyini temsil eder, transfer edilen teknolojinin firmaya uyarlanması daha da geliştirilmesi gibi önemli görevler üstlenmelidir.